Дзяржаўная ўстанова «Мемарыяльны комплекс „Брэсцкая крэпасць-герой“»
Паслугі для наведвальнікаў:
- Аглядная экскурсія па тэрыторыі мемарыяла і Музею абароны крэпасці
- Экскурсія па экспазіцыі «Музей вайны — тэрыторыя міру»
- Экскурсія па 5 форце
- Экскурсія на Памежную (Заходнюю) выспу
- Тэматычныя экскурсіі
- Музейна-педагагічныя заняткі
- Лекцыі і іншыя культурна-адукацыйныя мерапрыемствы
- Наведванне дзеючых выстаў
- Выкарыстанне аўдыёгідаў
- Экскурсія-гульня па тэрыторыі мемарыяла для навучэнцаў
Гісторыя музея:
25 верасня 1971 года быў адкрыты мемарыяльны комплекс «Брэсцкая крэпасць-герой», састаўной часткай якога стаў Музей абароны Брэсцкай крэпасці, адкрыты 8 лістапада 1956 года.
З 1999 года філіялам мемарыяла стаў 5 форт крэпасці.
З 22 чэрвеня 2014 года ў склад мемарыяла ўвайшла новая экспазіцыя ў Паўднёва-ўсходняй казарме «Музей вайны — тэрыторыя міру».
У 2016 годзе спаўняецца 45 гадоў з дня адкрыцця мемарыяла.
Экспазіцыя музея:
Мемарыял размешчаны на Цэнтральнай выспе Брэсцкай крэпасці — Цытадэлі, і ва ўсходняй частцы Кобрынскага ўмацавання крэпасці. Яго тэрыторыя 70 га.
Творы манументальнай скульптуры і архітэктуры гарманічна спалучаюцца з руінамі крэпасці.
Асноўныя аб'екты:
- Галоўны ўваход
- Скульптурная кампазіцыя «Смага»
- Галоўны манумент
- Штык абеліск
- Тры ярусы гранітных пліт
Пад плітамі пахаваны рэшткі 1038 загінуўшых пры абароне крэпасці ў чэрвені-ліпені 1941 года, 276 імёнаў увекавечаны на плітах, астатнія пахаваныя як невядомыя.
На тэрыторыі мемарыяла захоўваюцца фартыфікацыйныя аб'екты старой крэпасці: Паўднёва-ўсходняя, Паўднёвая з Холмскай і Цярэспальскай брамай, Паўднёва-заходняя, Паўночна-ўсходняя казармы крэпасці, парахавыя склепы, Усходні форт на Кобрынскім умацаванні, Усходні вал.
У дзень адкрыцця мемарыяла быў запалены Вечны агонь крэпасці. Брэсцкая крэпасць і яе аб'екты занесены ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь. З 1956 года тут пабывала больш за 23 мільёны наведвальнікаў са 140 краін свету.
Фонды музея:
Фонды музея налічваюць больш за 88 тысяч музейных прадметаў (на 01.01.2016). Яны звязаны з тэмай абароны Брэсцкай крэпасці, гісторыяй яе будаўніцтва і мадэрнізацыі, вызваленнем горада Брэста ў 1944 г. ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў і сённяшнім днём мемарыяла.
Увесь музейны фонд дзеліцца на калекцыі: нумізматыка, фотаздымкі, негатывы, кнігі, дакументы, рэчы, мастацтва, зброя, зброя з раскопак.
Аднымі з першых экспанатаў музея былі камсамольскі білет А. Наганава, знойдзены ў 1949 г. падчас разборкі завалаў каля Цярэспальскіх варот; у 1956 г. у казематах Усходняга форта быў знойдзены баявы сцяг 393 асобнага зенітна-артылерыйскага дывізіёна.
У 1990 г. з архіва г. Патсдама (Германія) паступілі не менш важныя дакументы: даклад камандуючага 4-й арміяй генерал-фельдмаршала фон Клюге аб баях за крэпасць Брэст-Літоўск за 07.08.1941 г.; данясенне аб узяцці Брэст-Літоўска за чэрвень 1941 г.
У фондах музея больш за паўтары тысячы твораў мастацтва, з іх каля двухсот — заслужанага дзеяча мастацтваў Беларусі П.С. Дурчына.
Адмысловая катэгорыя музейных рэліквій — прадметы з раскопак (прадметы побыту, зброя абаронцаў крэпасці, аплаўленая цэгла — як вынік ужывання агнёмётаў, сплавы куль, гільзаў, аскепкі снарадаў).
Самымі каштоўнымі рэліквіямі з'яўляюцца ўспаміны ўдзельнікаў абароны крэпасці, запісаныя пісьменнікам С.С. Смірновым.
Асноўныя напрамкі навуковых даследаванняў у музеі:
- Даследаванні па гісторыі будаўніцтва Брэст-Літоўскай крэпасці і ўдасканаленне яе ўмацаванняў у XIX — пач. XX ст.
- Вывучэнне міжваеннага перыяду ў гісторыі крэпасці; абароны Брэсцкай крэпасці ў чэрвені - ліпені 1941 года
- Устанаўленне лёсаў абаронцаў крэпасці, удзельнікаў баёў у раёне г. Брэста, падзей, звязаных з вызваленнем Беларусі летам 1944 г.
- Навуковае апісанне фартыфікацыйных аб'ектаў крэпасці
- Сучасная праца мемарыяла
Дадатковая інфармацыя:
На тэрыторыі крэпасці знаходзіцца музей «Бярэсце» (Валынскае ўмацаванне) і Мастацкі музей — філіялы Брэсцкага абласнога краязнаўчага музея.
На Валынскім умацаванні дзейнічае Свята-Раства-Багародзіцкі жаночы манастыр, у Цытадэлі — Св. Мікалаеўскі гарнізонны праваслаўны храм.